Meestal is het eindexamen op het voortgezet onderwijs een enkele ervaring. In het Nederlandse schoolsysteem zijn er verschillende niveau’s waardoor het voor leerlingen mogelijk is om door te blijven stromen. Sam Wouters (19) heeft dit jaar voor de tweede keer eindexamen gedaan op een middelbare school in Amsterdam. Na het behalen van zijn vmbo-t diploma in 2021, heeft hij laatst zijn eindexamen op havo-niveau gemaakt. Binnenkort zal Sam het welbekende telefoontje krijgen van zijn mentor om te zien of hij het deze keer ook heeft gehaald. Sam gaat zijn ervaringen delen over hoe corona het eindexamen op de middelbare school heeft beïnvloed, het verschil tussen twee niveaus en de veranderingen.

Een pad van verschil

’’Het begon zeven jaar geleden op het vmbo-t en hopelijk krijg ik over een anderhalve week een telefoontje met goed nieuws’’. Sam heeft op twee verschillende niveaus gezeten op de middelbare school en kan duidelijke verschillen noemen. Veel leerlingen die dezelfde overstap hebben gemaakt, vinden dat het behoorlijk overweldigend kan zijn. “Het voelde alsof ik op de havo moest bewijzen dat ik de stof begreep. Op het vmbo-t kreeg je minder diepgaande lesstof, terwijl op de havo je echt in het onderwerp duikt en er veel van je verwacht wordt. Die overstap had effect op mij, omdat ik in een klas terechtkwam met leerlingen die al het derde jaar op havo niveau deden. Voor mij was alles nieuw, dus het kostte tijd om mezelf aan te passen.” In 2021 behaalde Sam zijn vmbo-t diploma, maar hij wist zeker dat hij niet wilde overstappen naar het mbo. “Ik heb gekeken naar mbo-opleidingen om een idee te krijgen van wat ik daar zou kunnen doen, maar ik wilde liever direct doorstromen naar het hbo en voldoende keuzemogelijkheden hebben voor mijn studie.” Op dit moment staat Sam ingeschreven voor de hbo-opleiding HBO-ICT. “Mijn ultieme droombaan is om medicijnen te ontwikkelen, maar daarvoor moet ik eerst scheikunde studeren. Ik ga eerst ontdekken hoe HBO-ICT in elkaar zit en als dat niet aan mijn verwachtingen voldoet, zal ik mijn weg vinden naar de universiteit om daar scheikunde te gaan studeren.”

Corona

In 2021 waren er allemaal corona-richtlijnen waar iedereen zich aan moest houden. De eindexamens op het voortgezet onderwijs werden ook anders afgenomen dan voor de pandemie. ‘’Vlak naast mijn school staat er een bioscoop en daar hebben wij onze eindexamens moeten maken. Normaal gesproken doe je dat in een gymzaal, maar door de corona-maatregelen werd het anders aangepakt. We moesten rekening houden met een afstand van anderhalve meter en mochten de zaal niet tegelijk verlaten. Dit zorgde voor een hele andere ervaring, vooral voor degenen die niet van plan waren om door te stromen naar de havo’’. Tijdens deze periode kregen de eindexamenleerlingen soepelere regels voor het afleggen van de examens. Uit de Examenmonitor, die is opgesteld door de Dienst Uitvoering Onderwijs, blijkt dat een op de tien eindexamenleerlingen baat hadden bij het wegstrepen van vakken. Dat zegt het AOB over de leerlingen die in 2021 hun eindexamen hebben afgelegd. ‘Dit jaar had ik mijn eindexamen in de gymzaal, dus hoe het hoort te zijn. Ik heb beide ervaringen meegemaakt en dat maakt mijn ervaring uniek’’.

Examenklacht

Dit jaar heeft het LAKS, een organisatie voor en van scholieren, maar liefst 300.000 klachten ontvangen over het eindexamen. “Ik diende ook een klacht in over het eindexamen Nederlands, specifiek over vraag 34. Daar werd gevraagd om van drie woorden een verhaal te maken, waarbij de woorden onderling verband moesten hebben. Ik heb lang genoeg stilgestaan bij deze vraag en heb daarom besloten om een klacht in te dienen via de LAKS-monitor’’. Bij ieder niveau is er een vak die veel klachten heeft binnengekregen. Het wiskunde A-examen bleek te ingewikkeld te zijn voor vwo-eindexamenleerlingen, zoals vermeld in een artikel van WNL waarin de woordvoerder van LAKS werd geïnterviewd. De meeste klachten gaan over het feit dat het examenmateriaal niet goed aansluit bij wat er op school werd geleerd. Elke middelbare school in Nederland bereidt op een andere manier voor op de examens. Sam kreeg te horen wat er van de toetsen werd verwacht. “Op mijn school moesten de proefwerken moeilijker zijn dan het echte eindexamen. Dit heeft mij geholpen, want ik voelde me zelfverzekerd na het geschiedenisexamen. De vragen waren duidelijk en makkelijk, en het was makkelijker dan ik had verwacht’’.

Lerarentekort

Dit jaar heeft het LAKS een recordaantal examenklachten ontvangen. “Samen met mijn klasgenoten heb ik een klacht ingediend over het vak natuurkunde, maar dat was voor het eindexamen. Onze vaste docent voor natuurkunde kon gedurende een bepaalde periode geen lesgeven, waardoor we lange tijd geen les hadden. Vlak voor het eindexamen kregen we een invaller die ons zou voorbereiden. Persoonlijk vond ik dat zij geen effectieve les gaf, wat heeft geleid tot slechte resultaten. Deze invaller was ongeorganiseerd en leek soms weinig kennis van het vak te hebben.” Tegenwoordig hebben de meeste middelbare scholen te kampen met een lerarentekort, waardoor het moeilijk is om een vaste docent voor de klas te behouden. Het is ook lastig om vervanging te vinden voor docenten die door ziekte niet beschikbaar zijn. Het lerarentekort had ook nadelige gevolgen voor Sam. “Om het eindexamen te kunnen maken, moesten we een jaar aan lesstof binnen een paar weken leren. Mijn mentor belde me op en vroeg me drie proefwerken binnen een dag te maken, anders zou ik niet in staat zijn om het eindexamen voor natuurkunde af te leggen. Ik kwam naar school en heb die examens gemaakt zonder voorbereiding. Daarom ben ik vooral benieuwd naar mijn eindcijfer voor natuurkunde. Als het resultaat slecht is, heeft dat deels te maken met het lerarentekort. Het is dus even afwachten.”

“Mijn tweede keer eindexamen doen verliep anders dan de eerste keer. De ene keer had ik te maken met corona-maatregelen en de andere keer met het lerarentekort. Toch heb ik hier iets positiefs uit kunnen halen, want elk verhaal heeft een zonnige kant. Vertrouw op je intelligentie en op jezelf. Overmatige stress voor het eindexamen is meestal niet nodig, want het gaat erom wat jij weet.”